yokuş başına geldiğinde
Bodrum’u göreceksin
sanma ki sen
geldiğin gibi gideceksin
senden öncekiler de böyleydiler...
akillarini hep Bodrum’da bırakıp gittiler...

Cevat Şakir KABAAĞAÇLI

 

Bodrum sadece deniz, güneş ve renkli gecelerden ibaret değildir. Toplumların binlerce yıl boyunca yerleşik olarak yaşadıkları Bodrum, günümüzde gösterdiğinden daha zengin bir geçmişe sahiptir. Birçok büyük uygarlığın ve tarihsel olayın merkezinde ya da yakınında rol alması sebebiyle de tarih araştırmalarında da hep özel bir yeri olmuştur.

 

Bodrum hakkındaki tüm bilgileri tek bir kaynaktan edinmek ve özetleyerek aktarmak çok zordur. Ancak M.Ö.5.yy’da yaşamış, Halikarnas doğumlu ve ‘tarihin babası’ olarak anılan Heredot’dan günümüze kalan bilgiler geçmişe ışık tutmaktadır.

 

“Başka yerde nur içinde yatılacağına burada nur yaşanır” diyen, Halikarnas Balıkçısı olarak bilinen Cevat Şakir Kabaağaçlı’yı anlamak için kelimeler yetersiz kalır. Bodrum, yaşandıkça bir parçanız haline gelmesiyle nam salmıştır. Öyle ki, Homeros'un 'Ebedi mavilikler ülkesi' dediği Bodrum, önceki adıyla Halikarnassos, tarih boyunca paylaşılamayan ve uğrunda hep mücadele edilen bir yer olmuştur.

 

Doğu ve Batı limanlarının birleşmesinden meydana gelen yarımada üzerinde yükselen kalesi ve kıyılarına dizilmiş, duvarlarında begonvillerin menevişlendiği bembeyaz evleri, kümbetleri, denize inen daracık sokakları, namı ülke dışına çıkmış ahşap yatları ve tersaneleriyle gözde bir beldedir.

Türkiye'nin hiçbir tatil beldesi Bodrum kadar kadar farklı ve sıra dışı bir imaja sahip değildir. Herkes farklı anlatır Bodrum’u, herkesin Bodrum’u kendinedir. "Eskiden evler, savaş ve savunma için yüksek yamaçlara kondurulurdu. Bunlara ev değil "kule" denirdi. Ama deniz özlemiyle, maviye imrenişten ötürü yerlerinde duramayarak, çam kokan nalınlarıyla, tıngır mıngır yokuş aşağı seğirtmişler; iki koyun gıcır gıcır çakılları boyunca dizilmişler. Arkada kalanlar ayak uçlarına kalkarak kızkardeşlerinin omuzları üzerinden denize bakakalmışlar. Kimi cesur evler de denize dalıp kayık olmuşlar ve dalgalar üzerinde oynaya güle, karadaki pısırık kızkardeşleriyle alay etmişler. İşte bundan dolayı kayıklarla evlerin, bir de mandalin bahçelerinin sıkı fıkı akrabalığı vardır. Denizde gidip gelmekten usanan kayıklar ya ev ya da mandalin bahçesi olurlar." Mesela bu, Halikarnas Balıkçısı’nın Bodrum’u…

 

“Kasabalı insanlar, beyaz badanalı evler, dükkanlar, denizinin her hali, beyaz köpüklü dalgalar, sersemletici rüzgar, körleştiren parlak güneş, kale, tatilciler, deniz havluları, hasır şapkalar, sıcak, koylar, yeniden deniz, biraz daha rüzgar, güneş, dar sokaklar, pembe çiçekler, tekneler ve yine deniz...” Bunlar da ünlü romancı Selim İleri’nin Bodrum’unun olmazsa olmazları…
 

Halikarnas Balıkçısı’nın ve onun Bodrum'a sevdalandırdığı aydınlarımızın Bodrum'u mesken tutup yılın büyük bölümünü ya da tümünü Bodrum’da geçiren sanatçı ve aydınlarımızın da bu ünde büyük payları vardır. Selim İleri'nin, Vedat Türkali'nin ve daha nice yazarımızın romanları, hikâyeleri vardır Bodrum'da geçen. Mazhar-Fuat-Özkan nasıl anlatacağını, nereden başlayacağını bilemez konu Bodrum olunca. Ünü gittikçe artan, ünü arttıkça kalabalığı da artan Bodrum'da bir şairimize, yazarımıza ya da ressamımıza rastlarsınız mutlaka bir yerlerde. Edebiyat öğretmeninizden, çocukluk arkadaşınıza kadar uzanır bu karşılaşmalar. Tesadüf sanırsınız, oysa değildir, herkesin yolu geçer Bodrum’dan… Bodrum kavuşmadır…

Sadece bireyler değildir elbette Bodrum’u bu kadar ünlü kılan…  Bodrum'un denize sevdalı süngercileri, dalgalara sevdalı kaptanları, balıkçıları, beyaz badanalı, mavi pancurlu evleri, evlerin duvarlarına tırmanmış fuşya begonvilleri, çevresindeki pırıl pırıl koyları ve en çok da gündoğumuna doğru uzayıp giden geceleridir Bodrum'u Bodrum yapan. 

 

Salı günleri kurulan, giysi, kumaş ve hediyelik eşya pazarı kadar, Perşembe ve Cuma günleri kurulan meyve-sebze pazarı da yerli yabancı herkesin ilgisini çekmektedir.

 

Günümüzde Bodrum, yalnızca bir tatil yöresinden beklenen tüm unsurları bünyesinde toplamakla kalmamış, kültür, sağlık ve sosyla alanlarda da tüm gereksinimlerin karşılanabildiği, yaz-kış yaşanabilecek önemli bir ilçe haline gelmiştir.

 

Öncesini de bilmek isteyenler için…

 

BODRUM’un KRONOLOJİK TARİHİ

 

MİLATTAN ÖNCE

MÖ3000-4000  Peynir Çiçeği Mağarası’nda Erken Tunç Çağı izleri (Gündoğan).
MÖ1200           Truva Savaşı’nda Karyalılar’dan söz edilir.
MÖ1100           Bodrumlu büyük tarihçi Herodot, Dorlar’ın göçünden söz eder.
MÖ700             Karyalılar’ın Lydialılarla akrabalıkları kayıtlara geçer.
MÖ600            Gölköylü coğrafyacı Syklaks, Anadolu’nun haritasını çizmekle görevlendirilmiştir.
MÖ546             Pers istilası.
MÖ484            Tarihin babası Herodot Halikarnassos’ta doğar.
MÖ480            Salamis Deniz Savaşı, I. Artemisia savaştaki becerisiyle ünlü Amazon Kraliçesi’ni hatırlatır
MÖ387             Hekatomnos ilk Karya satrapı ilan edilir.(3 erkek; Mausolos, İdrieus, Piksodaros ve iki kız; II. Artemisia ve Ada çocuklarıdır).

MÖ377             Hekatomnos ölür ve Mausolos satrap olur.

MÖ367             Mausolos yönetim merkezini Milas’tan Halikarnassos’a taşır ve zengin yapılarla zenginleştirir.
MÖ364-360      Halikarnassos surları ve Myndos Kapısı inşa edilir.
MÖ357             25.000 kilometre karelik bir alanı kapsayan Karya, bölgesinin en önemli gücüdür.
MÖ353             Mausolos ölür yerine karısı II. Artemisia geçer. Sonradan, Dünyanın 7. harikasından biri kabul edilen Mausoleum’un inşaatını bitirilir.
MÖ351              II. Artemisia ölünce yerine kızkardeşiyle evli olan aynı zamanda erkek kardeşi Idrieus geçer
MÖ344             Idrieus ölür ve yerine karısı Ada geçer.
MÖ340             En küçük kardeş Piksodaros, Kraliçe Ada’yı Alinda’ya sürerek yönetime el koyar.
MÖ334             Makedonyalı İskender Persleri yenerek Adadolu’yu işgal etmeye başlamıştır. Sonbahar aylarında Halikarnassos önlerine ulaşır.
MÖ326             Kraliçe Ada iskender’in yardımıyla yönetime geri döner.
MÖ313             Tek Gözlü” lakaplı Antigonos bölgenin hakimi olur. Antigonos Monophitelmos, İskender’in komutanlarından biridir.
MÖ281             Halikarnassos Ptolemaioslar yönetimindeki Mısır Krallığı’na yılda bir Tirireme’yi (üç sıra kürekçi ile yürütülen savaş gemisi) vergi verir.
MÖ201             Makedonya kralı Philippos V. Kısa bir süre için şehri işgal eder.
MÖ197-196        Suriye kralı Antiokhos III. Şehri ele geçirmek ister ama başaramaz.
MÖ129              Roma’nın Asya eyaletine bağlı küçük bir şehirdir. Apameia barışından sonra Bergama krallığı, hiç  zorluk göstermeden yönetimi Romallılara                        bırakır. Bundan dolayı M.Ö 129 da Halikarnassos Roma'nın Asia eyaletine bağlanır.
MÖ80              Korsan Verres’in saldırısına hedef olur.
MÖ60               Fakir ve bakımsız bir şehir olarak görülmektedir.
MÖ48               Sezar’ın katilleri Brutus ve Cassius, Halikarnassos yakınlarındaki Myndos’u karargah olarak kullanırlar. Mars tapınağı gibi bazı tapınaklar bu                          dönemde inşa edilir.

 

MİLATTAN SONRA

26                     Roma’ya giden Halikarnassos heyeti, İmparator Tiberius için yapılacak tapınağın kendi şehirlerinde inşa edilmesini isterler.                

                          Halikarnassos’da 1200 yıl deprem olmadığını iddia ederler, Roma’yı ikna edebilmek için
27                       Karya özgür bırakılır.
290                   Karya, bir Roma eyaleti olur ve Diokletianus tarafından yönetilir.
395                   Bizans yönetimine geçer.
400                   Hıristiyanlığın resmen kabulünden sonra Afrodisias Metropolitliğine bağlı bir piskoposluk merkezi olur.
600                   Türkler’in eline geçer.
1096-99              Haçlı Seferleri döneminde bölgeye Bizans hakimdir.
1304                   Mausoleum  depremde yıkılır.
1402                   Osmanlı yönetimi, bir kale inşa etmek isteyen Saint Jean Şövalyeleri’ne Halikarnassos’u verir.
1406-1407           Saint Jean Şovalyeleri kalenin yapımına başlarlar.
1523                   Kanuni Sultan Süleyman’ın Rodos’u fethi ile Osmanlı İmparatorluğu’na katılır.
1770                   Rus Donanması tarafından bombalanır.
1775                   Osmanlı Tersanesi Halikarnassos Limanı’nda kurulur.
1824                   Yunan isyanı sırasında Osmanlılar tarafından üs olarak kullanılır.
1882                 Tersanenin surları genişletilir.
1895                 Bodrum Kalesi hapisane olarak kullanılmaktadır.
1915                   Fransız Dupleix zırhlısı Bodrum’u bombalayarak asker çıkarmak ister ama direnişle karşılaşır.
1919                   Türkiye I. Dünya Savaşı’ında yenilince bölge İtalyanlar tarafından işgal edilir.
1921                   İtalyan işgali kalkar.
1923                   Cumhuriyet dönemi.
1925                   Cevat Şakir (Halikarnas Balıkçısı) Bodrum’a sürgüne yollanır.
1964                  Bodrum Kalesi içinde Bodrum Su Altı Arkeoloji Müzesi açılır.
1966-77             Dünya’nın 7 Harikası’ndan biri olduğu bilinen Mausoleum’un bir kısmı ortaya çıkarılır.
1989                 Bir temel kazısında bulunan mezardaki eşyaların ve iskeletin Kraliçe Ada’ya ait olduğuna dair güçlü  delillere ulaşılır.